گرما و سرما تهدیدی برای سلامتی انسان

بحران ناشی از تغییرات آب و هوا در حال حاضر از بزرگ ترین چالش های جهانی است و تأثیر فیزیکی مستقیمی بر سلامت انسان می گذارد. به عنوان مثال، با طولانی و شدید تر شدن موج های مکرر گرما، بلایای طبیعی متعددی رخ می دهد و در نتیجه، مرگ و میر بیشتری به وجود می آید. علاوه بر این، تغییرات آب و هوا تأثیر مستقیمی بر روند افزایشی هزینه های انرژی دارد. به همین دلیل بسیاری از خانواده ها تحت شرایط موجود، مجبور به کاهش استفاده از وسایل سرمایشی و گرمایشی، یا عدم استفاده از این وسایل و تحمل دما بسیار پایین و یا بسیار بالا می شوند.

پاسخ فیزیولوژیک بدن انسان به تغییرات آب و هوا و گرما و سرما شدید، طی یک نمونه سازی دقیق، توسط دکتر لاولی مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته و تمرکز در این آزمایش ها بر روی عملکرد سیستم قلبی و عروقی بوده است. لاولی توضیح می دهد :«در هر دو حالت ذکر شده _ گرما شدید و سرما شدید _ دمای محیط مطابق با واقعیت شبیه سازی شده است و بدن با قرار گیری در محیط آزمایشگاهی قادر به نشان دادن پاسخ های فیزیولوژیکی بدن فرد در شرایط عمومی و معمولی خواهد بود. نتایج حاصل می تواند نشان دهد که تغییرات فصلی و آب و هوایی موجب افزایش مرگ به واسطه بوجود آمدن مشکلات قلب و عروقی می شود.»

اثرات گرما بر بدن

به عنوان بخشی از آزمایشات، گروهی از کارگران صنعتی در اسلوونی با لاولی همکاری کردند. هفت شرکت کننده مرد به مدت 9 روز کاری متوالی در یکی از محیط های آزمایشگاهی قرار گرفتند.

در سه روز ابتدایی و انتهایی آزمایش، دمای طبیعی تابستان در اروپای مرکزی (25.1 الی 25.7 درجه) در طول کار و (21.8 الی 22.8 درجه) در طول مدت استراحت در نظر گرفته شد و در روزهای چهارم تا ششم دمای (35.2 الی 35.8 درجه) در طول کار و (25.2 الی 27.1 درجه) در طول دوره استراحت لحاظ گردید. در کل زمان مطالعه، شرکت کنندگان به انجام وظایف روزانه خود، دقیقا مطایق با آنچه در حالت عادی انجام می دادند، پرداختند.

لاولی در رابطه با پروسه انجام آزمایش ها می گوید :«در این مطالعات از پروتکلی استفاده شده است که شرایط ترکیب موج گرمای فعلی را در ترکیب با استرس ناشی از تغییر شرایط بدن بررسی کند.»

نتایج نشان می دهد که حتی موج های خفیف گرما باعث افزایش دما در اورگان های داخلی و پوست انسان و در نتیجه آن افزایش جریان خون در بدن می شوند و همچنین واکنش های فیزیولوژیکی در هنگام استراحت، بدن را بیش از حالت عادی گرم می کنند و این در حالی است که بدن باید علاوه بر کاهش دمای اورگان های داخلی، فشار خون و دمای پوست را نیز پایین بیاورد تا از غش کردن فرد جلوگیری کند، تمام فعالیت های ذکر شده بر سیستم قلبی و عروقی، فشاری زیاد تر از حد معمول، وارد می کنند.

جالب توجه است که پاسخ های بدن به موج گرما، پس از پایان موج نیز ادامه دارد و این نشان می دهد که اثر بالا رفتن دما بر بدن تا مدتی باقی می ماند. لاولی خاطر نشان می کند :«این پاسخ ها از سمت بدن به گرمای وارد شده، نشان دهنده فشار و استرسی است که کارگران صنعتی بطور روزمره در مواجه با موج گرما و به صورت ناخودآگاه تحمل می کنند. افزایش واکنش های بدن در بلند مدت می تواند منجر به گرما زدگی، غش و حتی مرگ ناگهانی بر اثر سکته قلبی و عوارض جدی در افراد مبتلا به بیماری های قلبی عروقی شود.

اثرات سرما بر بدن

در مرحله دیگری از آزمایش ها، لاولی به همراه تیمی متشکل از 11 محقق، تأثیر قرار گرفتن در معرض سرما را با تمرکز ویژه بر مکانیزم هایی که در بدن موجب افزایش فشار خون می شوند، بر سیستم قلبی عروقی بررسی کرد.

از آن جهت که کنترل فشار خون و جلوگیری از بالا رفتن فشار در سرما امری مهم است، دانشمندان در این مطالعات بصورت جزئی تر، میزان مقاومت عروق در مقابل تغییرات جریان خون در عضلات اسکلتی یا پوست را بررسی کردند.

در مرحله اول آزمایش، محققان دمای پوست 34 داوطلب را از دمای معمولی (32 الی 34 درجه) به حدود 27 درجه (دمای حسی) در شرایطی که دمای محیطی معادل 10 درجه بود، کاهش دادند. در مرحله بعد علاوه بر دمای پوست، دمای دیگر اعضا بدن و اورگان ها را نیز به همین میزان کم کردند.

مشاهدات و نتایج حاصل از آزمایش نشان داد که با سرد شدن پوست، فشار خون به دلیل مقاومت عروق پوستی در برابر سرما، افزایش می یابد. اگرچه در اکثر داوطلب ها به میزان خفیفی فشار در عروق اسکلتی نیز افزایش پیدا کرد. اما عمده تغییرات به همان سطح بدن و پوست مربوط می شود. از میان تمامی نتایج این مورد که سرد شدن پوست صورت بیشترین تأثیر را بر افزایش فشار در عروق می گذارد قابل توجه است.

در نهایت لاولی توانست ثابت کند که در مواجه با سرما افزایش فشار در عروق و میزان این افزایش وابسطه به عضو یا اعضایی از بدن است که با سرما مواجه می شوند. این داده ها از جهت آگاهی دادن به مردم در رابطه با انتخاب پوشش مناسب هنگام قرارگرفتن در سرما شدید بسیار پر اهمیت است، چرا که بر اساس نتایج حاصل از آزمایشات، تأثیر سرما بر بدن بسیار سریع تر، عمیق تر و شدید تر از گرما است.

لاولی در این رابطه می گوید :« برای آسیب دیدن بدن در مواجه با سرما، به دمای زیر صفر و یا باد های سوزناک شدید نیاز نیست، قرار گرفتن طولانی مدت بدن در دمای پایین می تواند آسیب های بسیار جدی به قلب و عروق یک فرد وارد کند. توصیه تیم تحقیقات به افرادی که به دلیل کم بود انرژی و یا هزینه های زیاد آن قادر به استفاده مداوم از وسایل گرمایشی نیستند، این است که در دمای محیطی ده درجه یا کمتر، تمام نقاط بدن و حتی صورتشان را با لباس های گرم و شال بپوشانند.»

آزمایش ها نشان می دهد که شرایط آب و هوایی می تواند اثرات مضر شدیدی بر سیستم قلبی عروقی ما داشته باشد و این در حالی است که با افزایش روند گرمایشی زمین، جنبه های منفی سلامتی ناشی از بالا رفتن دما بسیار همه گیر شده اند. از سمتی حتی دمای سرد حدود 10 درجه می تواند شرایط عمومی بدن را ناپایدار کند و آسیب قابل توجهی به اورگان های داخلی بدن و پوست برساند، مطالعات آینده و توجه به اهمیت تغییرات دما و تأثیرات آن بر سلامتی و تعمیم نتایج به اقشار مختلف جامعه در هر سن و جنسیتی، می تواند به کاهش چالش های جدید محیطی و آب و هوایی کمک کند.